Congress Election Process: काँग्रेसमध्ये अध्यक्ष निवडीची प्रक्रिया लांबलचक आणि रंजक आहे. काँग्रेसमध्ये संघटनात्मक निवडणुका पक्षाच्या घटनेनुसार होतात. पक्षाच्या घटनेत निवडणूक प्रक्रियेपासून ते संघटनेतील सर्व पदांवरील भूमिका, जबाबदारी, निवड आदी प्रक्रिया सांगितल्या आहेत.
काँग्रेसच्या इतिहासात काँग्रेस अध्यक्षपद हे बहुतांश काळ नेहरू-गांधी घराण्याकडेच राहिले आहे, जिथे अध्यक्षांची निवड सर्वसहमतीच्या आधारे बिनविरोध केली जाते.
मात्र, काही प्रसंगी अध्यक्षपदासाठी निवडणूक झाली आहे. त्यामुळे काँग्रेसमध्ये संघटनात्मक निवडणुकीची प्रक्रिया काय आहे ते समजून घेऊ.
काँग्रेसमध्ये जेव्हा निवडणूक झाली
गेल्या तीन दशकात दोनदा काँग्रेस अध्यक्षपदासाठी निवडणुका झाल्या. 1997 मध्ये शरद पवार आणि राजेश पायलट यांनी सीताराम केसरी यांच्या विरोधात अर्ज केला होता, त्यात केसरीचा विजय झाला.
केसरी यांना 6224, पवार यांना 882 आणि पायलट यांना 354 मते मिळाली. 2000 मध्ये दुसऱ्यांदा मतदान झाले, जेव्हा सोनिया गांधींना काँग्रेसमधील ज्येष्ठ नेते जितेंद्र प्रसाद यांनी आव्हान दिले होते. त्या निवडणुकीत सोनिया गांधींना 7448 मते मिळाली होती, तर प्रसाद यांना एकूण 94 मते मिळाली होती.
काँग्रेसच्या घटनेनुसार देशात ज्याप्रमाणे निवडणुका होतात त्याच धर्तीवर पक्षाच्या अध्यक्षाची निवडणूक होते. निवडणुकीसाठी पक्षाची केंद्रीय निवडणूक प्राधिकरण (CEA) प्रथम स्थापन करण्यात आली आहे.
प्राधिकरणाचे अध्यक्ष आणि संघ काँग्रेस अध्यक्ष CWC च्या मदतीने ठरवतात. प्राधिकरणाच्या स्थापनेनंतर, ते निवडणुकीची संपूर्ण ब्ल्यू प्रिंट आणि वेळापत्रक तयार करते.
ज्यामध्ये नामनिर्देशन, माघार, छाननी, निवडणूक, निकाल आणि विजयानंतर विजेत्याला प्रमाणपत्र देण्यापर्यंत प्रत्येक स्तरावरील निवड प्रक्रियेची तारीख निश्चित केली जाते.
प्रत्येक राज्यात स्टेट रिटर्निंग ऑफिसरची नियुक्ती
देशभरात निवडणुका घेण्यासाठी काँग्रेस प्राधिकरण प्रत्येक राज्यात एक राज्य निवडणूक अधिकारी आणि एक ते दोन एपीआरओ (राज्यांच्या आकारानुसार सहाय्यक राज्य निवडणूक अधिकारी) नियुक्त करते.
सध्या काँग्रेसमध्ये दर पाच वर्षांनी निवडणुका होतात, यापूर्वी संघटनेच्या निवडणुका दर तीन वर्षांनी होत होत्या. त्यानुसार सभापतींचा कार्यकाळही तीनवरून पाच वर्षे करण्यात आला.
2017 मध्ये, संघटनेच्या निवडणुकीनंतर बिनविरोध आलेल्या राहुल गांधी यांनी 2019 च्या सार्वत्रिक निवडणुकीत पक्षाच्या दारुण पराभवाची नैतिक जबाबदारी स्वीकारून पदाचा राजीनामा दिला.
आणीबाणीच्या परिस्थितीत ते अध्यक्ष होऊ शकतात
पक्षाच्या घटनेनुसार, आपत्कालीन परिस्थितीत विद्यमान अध्यक्षांच्या निधनामुळे किंवा अचानक राजीनामा दिल्याने रिक्त झालेल्या अध्यक्षांच्या कार्यालयाच्या दैनंदिन कामकाजाची जबाबदारी संघटनेच्या सर्वात ज्येष्ठ सरचिटणीसांच्या खांद्यावर येते.
दरम्यान, CWC संयुक्तपणे कार्यकारी अध्यक्षाची निवड करते, जो पुढील पूर्ण-वेळ अध्यक्ष निवडला जाईपर्यंत पक्षाचा प्रमुख असतो. या प्रक्रियेला सहा महिने ते वर्षभराचा कालावधी लागतो.
Politics : एका भेटीने राजकीय वातावरण तापले, काँग्रेसला पडणार मोठे भगदाड?
2019 मध्ये राहुल गांधींनी अचानक राजीनामा दिल्यानंतर पक्षासमोर जवळपास तीच परिस्थिती आली, जेव्हा राहुल यांनी राजीनामा मागे न घेतल्याने CWC ने एकमताने सोनिया गांधी यांची कार्यकारी अध्यक्ष म्हणून नियुक्ती केली.
बूथ कमिटीमधून ब्लॉक कमिटीची निर्मिती
अध्यक्ष निवडीची सुरुवात सदस्यत्व मोहिमेने होते. जे सुमारे एक वर्ष टिकते. ती पूर्ण झाल्यानंतर बूथ कमिटी आणि ब्लॉक कमिटी तयार केली जाते. त्यानंतर जिल्हा समिती स्थापन केली जाते.
घटनेनुसार या समित्याही निवडणुकीच्या आधारे स्थापन कराव्यात. ब्लॉक कमिटी – बूथ कमिटी एकत्रितपणे प्रदेश काँग्रेस कमिटी किंवा पीसीसी प्रतिनिधींचे प्रतिनिधी निवडते. प्रत्येक ब्लॉकमधून एक प्रतिनिधी निवडतो.
बूथवरून ब्लॉक आणि राज्य अधिकारी निवडण्याची प्रक्रिया
प्रत्येक 8 PCC साठी एक केंद्रीय काँग्रेस कमिटी प्रतिनिधी किंवा AICC प्रतिनिधी निवडला जातो. AICC आणि PCC चे गुणोत्तर एक आणि आठ आहे.
प्रदेश काँग्रेस कमिटीचे अध्यक्ष आणि पक्षाचे अध्यक्ष हे पीसीसी प्रतिनिधींच्या मतांनी निवडले जातात. तर काँग्रेस कार्यकारिणीची निवड AICC प्रतिनिधींच्या मतदानाने होते.
2017 मध्ये झालेल्या संघटनांच्या निवडणुकांदरम्यान, जेथे पीसीसीची संख्या 9000 होती, तेथे AICC प्रतिनिधींची संख्या 1500 होती. प्रत्येक नवीन अध्यक्ष त्याचे स्वतःचे CWC तयार करतो.
ज्यामध्ये 12 सदस्य निवडले जातात, तर 11 सदस्य त्याच्याद्वारे नामांकित केले जातात. परंतु सहसा CWC सदस्याची निवड अध्यक्षाद्वारे केली जाते.
या समितीमध्ये सभापतींव्यतिरिक्त संसदेतील पक्षाचे नेते आणि इतर सदस्यांचा समावेश असतो. अध्यक्षपदासाठी लढण्यासाठी, एखाद्या व्यक्तीला प्रस्तावक म्हणून 10 PCC प्रतिनिधींच्या समर्थनाची आवश्यकता असते.
निवडणूक प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर, पक्ष आपले अधिवेशन बोलावतो, जिथे अध्यक्षपदाची औपचारिक घोषणा केली जाते आणि CWC निवडले जाते.
हे जरूर वाचा, आवडले तर शेअर करा
- VIVO X Fold S Upcoming Foldable Smartphone | VIVO चा पुढील फोल्डेबल फोन खास एकदम भन्नाट, कॅमेरा आणि बॅटरीचे तपशील झाले लीक
- Redmi A1 लॉन्चची तारीख जाहीर, या दिवशी होईल लॉन्च
- Motorola Edge 30 Ultra प्रोमो व्हिडिओ लीक, डिझाइन, तपशील व फीचर्स जाणून घ्या
- RTO ऑफिस न जाता ऑनलाईन मिळणार ड्रायव्हिंग लायसन्स, असा अर्ज करा, 7 दिवसात थेट घरी येईल
