Custard Apple : भारत हा कृषिप्रधान देश आहे. देशातील निम्म्याहून अधिक लोकसंख्येचा उदरनिर्वाह शेतीतून होत आहे. शेती हे पुरुषांचे काम मानले जात असल्याचे अनेकदा दिसून येते.
मात्र आता परिस्थिती बदलत असल्याने महिलाही कृषी क्षेत्रात योगदान देत आहेत. महिला सक्षमीकरण किसान योजनेसारखे अनेक कार्यक्रम भारत सरकार राबवत आहेत.
जेणेकरून महिला शेतीकडे वळतील अशीच एक महिला म्हणजे मध्य प्रदेशातील ललिता मुकाती जी सीताफळ म्हणजेच शरीफा सेंद्रिय पद्धतीने शेती करून भरपूर नफा कमावते.
शासनाकडून मदत
ललिता मुकाती सारख्या महिला केवळ मध्य प्रदेशच नाही तर संपूर्ण भारतासाठी उदाहरण आहेत की हिंमत असेल तर काहीही साध्य करता येते. ललिता मुकाती या अनेक वर्षांपासून सेंद्रिय शेती करत आहेत.
तिला भारत सरकारकडून अनेकवेळा पुरस्कारही मिळाला आहे. प्रथम त्यांना 1999 मध्ये नाविन्यपूर्ण शेतकरी पुरस्कार आणि त्यानंतर 2019 मध्ये हलधर पुरस्कार देण्यात आला.
32 एकरात सीताफळाची लागवड
मध्य प्रदेशातील बरवानी जिल्ह्यातील बोडलाई गावातील रहिवासी 54 वर्षीय ललिता मुकाती सांगतात की, ती 32 एकरांवर सीताफळाची लागवड केली आहे, ज्यासाठी तिचा खर्च 6 लाख रुपये खर्च केला आहे आणि वर्षाला सुमारे 30 लाख रुपयांचा नफा होतो.
याशिवाय तिने आपल्या स्तरावर एक खाजगी शेतकरी गट देखील स्थापन केल्याचे त्या सांगतात, ज्यामुळे ती आपल्या भागातील महिलांना शेतीकडे वळण्यास प्रोत्साहित करते.
सेंद्रिय पद्धतीने उत्पादन
शासनाच्या वतीने शेतकऱ्यांना शेतात रासायनिक अन्नाऐवजी सेंद्रिय पद्धतीने तयार केलेले अन्न वापरण्यास प्रोत्साहित केले जाते. ललिता मुकातीही तेच पाळतात. ती कडुलिंबाच्या फळापासून केक आणि तेल तयार करते.
कडुलिंबाच्या फळापासून बनवलेले तेल वापरल्याने शेतात कीड होत नाही. याशिवाय ती बर्मी कंपोस्ट आणि जीवामृत अन्नही घरी बनवते. त्यामुळे त्यांचा खर्चही कमी होतो.
बाजारपेठ सहज उपलब्ध
शरीफा बाजारात अगदी सहज उपलब्ध आहे. त्याची फळे जवळपासच्या सर्व मंडईंमध्ये सहज विकली जातात. मागणी जास्त असताना हे पीक 150 रुपये किलोपर्यंत विकले जाते.
याशिवाय कधी कधी कस्टर्ड सफरचंद शेतातच पिकते, असे ललिता मुकाती सांगतात. अशावेळी ते बाजारात विकले जात नाही. 20 ते 25 रुपये किलोने विकली जात असली तरी यातूनही त्यांनी ब्रेक घेतला आहे.
ती या पिकलेल्या कस्टर्ड सफरचंदांपासून लगदा काढते, ज्याचा वापर आइस्क्रीम, ज्यूस आणि रबडी बनवण्यासाठी केला जातो. आता हा लगदा 100 ते 150 रुपये किलो दराने विकला जातो, शेतीतून मिळणाऱ्या कमाई व्यतिरिक्त तिला लगदाच्याच विक्रीतून वर्षाला 3 लाखांचा वेगळा नफा होतो.
सरकारवर नाराजी
ललिता मुकाती पूर्णपणे सेंद्रिय शेती करतात. मात्र याबाबत सरकारच्या उदासीनतेमुळे ते संतापले आहेत. ती म्हणते की इतर कृषी आधारित पिकांना किमान आधारभूत किंमत असते
परंतु सेंद्रिय पिकांवर असा कोणताही नियम नाही. सेंद्रिय शेतीच्या पिकांना किमान आधारभूत किंमत जाहीर केल्यास त्यांचा नफा मोठ्या प्रमाणात वाढू शकतो.
