Congress Voter List : पुढील महिन्यात काँग्रेस अध्यक्षपदाची निवडणूक होणार आहे. पक्ष एका निर्णायक वळणावर उभा आहे. गांधी घराण्याच्या हातात लगाम येणार की 25 वर्षांनी बिगर गांधी अध्यक्ष निवडला जाणार? याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे.

बिगर-गांधी अध्यक्ष झाल्यास, गुलाम नबी आझाद यांनी सोनिया गांधींना दिलेल्या राजीनामा पत्रात नमूद केलेल्या काँग्रेसच्या ‘फर्स्ट फॅमिली’ची म्हणजेच ‘रिमोट कंट्रोल मॉडेल’ची कळसूत्री बाहुली असेल का?

जर राहुल गांधी अध्यक्ष होण्यास राजी झाले, तर निवडणुकीची शक्यता क्वचितच आहे, परंतु जर ते राजी झाले नाहीत आणि कुटुंबाला ‘विशेष’ व्यक्तीला खुर्चीवर बसवायचे असेल तर मतदान होणे निश्चितच आहे.

असंतुष्ट नेत्यांच्या गटाला कोणीही ‘कळसूत्री अध्यक्ष’ व्हावे असे वाटत नाही आणि त्यामुळेच निवडणुकीत मतदान करणाऱ्या प्रतिनिधींची यादी जाहीर करण्याची जोरदार मागणी होत आहे.

मतदार यादीवरून वाद

काँग्रेस कार्यकारिणीच्या बैठकीत आनंद शर्मा यांनी उपस्थित केलेली मतदार यादी सार्वजनिक करण्याची मागणी जोर धरू लागली आहे.

निवडणूक वेळापत्रक ठरवण्यासाठी झालेल्या CWC बैठकीत शर्मा यांनी हा मुद्दा सर्वप्रथम उपस्थित केला होता. त्यानंतर काँग्रेसचे केंद्रीय निवडणूक प्राधिकरणाचे अध्यक्ष मधुसूदन मिस्त्री यांनी तात्काळ ही मागणी फेटाळून लावली.

कारण पीसीसी सदस्यांची यादी राज्य मुख्यालयात आहे, तिथे ती पाहता येईल. नंतर मनीष तिवारी, शशी थरूर, कार्तीक चिदंबरम आणि प्रद्योत बोरदोलोई यांनी पक्षाच्या वेबसाइटवर 9000 हून अधिक पीसीसी प्रतिनिधींची यादी प्रसिद्ध करण्याची मागणी केली आहे. विशेष म्हणजे हे चारही नेते लोकसभेचे खासदार आहेत.

शशी थरूर निवडणूक लढवणार असल्याचीही चर्चा आहे. काँग्रेस अध्यक्षपदासाठी 17 ऑक्टोबरला निवडणूक होणार आहे. यासाठी 24 सप्टेंबरपासून नामांकन प्रक्रिया सुरू होणार आहे.

उमेदवारी अर्ज भरण्यापूर्वी मतदार यादी जाहीर करावी, अशी पक्षातील एका गटाची इच्छा आहे. जर एखाद्याला काँग्रेस अध्यक्षपदासाठी निवडणूक लढवायची असेल तर त्याला पीसीसीच्या 10 प्रतिनिधींचा पाठिंबा असला पाहिजे तरच तो उमेदवारी दाखल करू शकेल.

मतदार यादी प्रसिद्ध करण्याच्या मागणीमागे काय युक्तिवाद केला जात आहे हे समजून घेण्यासाठी काँग्रेस अध्यक्षाची निवड कशी होते हे जाणून घेणे आवश्यक आहे? मतदार कोण आहेत?

काँग्रेस अध्यक्षाची निवड कशी होते, कोणाला मतं पडतात

काँग्रेसच्या घटनेनुसार अध्यक्षाच्या निवडणुकीत पक्षाचे प्रतिनिधी मतदान करतात. राज्य कार्य समित्यांचे (PCC) सर्व सदस्य प्रतिनिधी आहेत. सध्या देशभरात 9 हजारांहून अधिक पीसीसी प्रतिनिधी आहेत.

रिंगणात एकापेक्षा जास्त उमेदवार असतील तर हे प्रतिनिधी मतदान करतात. पीसीसी मुख्यालयात मतदान होणार आहे. विशेष बाब म्हणजे अध्यक्षपदाची निवडणूक लढवायची असल्यास प्रथम प्रतिनिधी असणे बंधनकारक आहे.

याशिवाय उमेदवारी दाखल करण्यासाठी त्यांना किमान 10 प्रतिनिधींचा पाठिंबा आवश्यक आहे. अर्ज मागे घेण्याची प्रक्रिया संपल्यानंतर, निवडणूक अधिकारी रिंगणात राहिलेल्या उमेदवारांची यादी पक्षाच्या प्रत्येक राज्य युनिटला म्हणजेच पीसीसीकडे पाठवतात.

रिटर्निंग ऑफिस हे केंद्रीय निवडणूक प्राधिकरणाचे अध्यक्ष आहेत. मधुसूदन मिस्त्री सध्या या पदावर आहेत. रिंगणात एकच उमेदवार असेल तर त्याची अध्यक्षपदी बिनविरोध निवड केली जाते.

दोन असल्यास, PCC प्रतिनिधींना त्यापैकी एकाच्या बाजूने मतदान करावे लागेल. दोनपेक्षा जास्त उमेदवार असल्यास, प्रतिनिधींना किमान दोन उमेदवारांना त्यांच्या पसंतीची मते द्यावी लागतात. अशा प्रकारे, एकल हस्तांतरणीय पद्धतीने सर्वाधिक मते मिळविणाऱ्या व्यक्तीला पक्षाध्यक्ष म्हणून घोषित केले जाईल.

एकीकडे पारदर्शकता आणि दुसरीकडे परंपरेची ओरड

निवडणूक प्रक्रियेतील पारदर्शकता आणि सुधारणांचा पुरस्कार करणार्‍या काँग्रेस नेत्यांच्या गटाने असा युक्तिवाद केला आहे की जर मतदार याद्या प्रसिद्ध झाल्या तर उमेदवारांना कळेल की त्यांना मतदान करण्यासाठी कोणाशी संपर्क साधावा लागेल.

मनीष तिवारी यांचे म्हणणे आहे की, नामांकनासाठी 10 प्रतिनिधींचे समर्थन आवश्यक आहे. प्रतिनिधींची यादी जाहीर न केल्यास उमेदवाराचा अर्ज फेटाळला जाण्याचा धोका आहे.

केंद्रीय निवडणूक प्राधिकरण या कारणास्तव नामनिर्देशन नाकारू शकते की प्रस्तावक प्रतिनिधी नाहीत. कार्तीक चिदंबरम, शशी थरूर, प्रद्योत बोरदोलोईही त्यांच्या मागणीला बळ देत आहेत.

Politics : एका भेटीने राजकीय वातावरण तापले, काँग्रेसला पडणार मोठे भगदाड?

दुसरीकडे, या मागणीवर काँग्रेसच्या केंद्रीय निवडणूक प्राधिकरणाचे अध्यक्ष मधुसूदन मिस्त्री आणि पक्ष नेतृत्वाचे म्हणणे आहे की, ज्याला पीसीसी प्रतिनिधींची यादी हवी आहे त्यांनी प्रत्येक राज्य युनिट किंवा राज्य काँग्रेस कमिटीच्या मुख्यालयात जावे. तिथे सदरील मतदार यादी उपलब्ध आहे.

तिवारी आणि इतर नेते म्हणतात की संभाव्य उमेदवारासाठी मतदार यादीसाठी 28 पीसीसी आणि केंद्रशासित प्रदेशांच्या 9 युनिट्समध्ये जाणे खूप कठीण काम आहे. पक्षाच्या संकेतस्थळावर यादी प्रसिद्ध करण्यात काय अडचण आहे.

काँग्रेसचे सरचिटणीस आणि मीडिया प्रभारी जयराम रमेश परंपरेला साद घालत आहेत. ते म्हणाले की, स्वातंत्र्यापूर्वी किंवा नंतर काँग्रेस अध्यक्षपदाच्या निवडणुकीत कधीही मतदार यादी जाहीर करण्यात आली नाही.

1997 आणि 2000 मध्ये अध्यक्षपदासाठी एकापेक्षा जास्त उमेदवार असतानाही नाही. केसी वेणुगोपाल देखील निवडणूक प्रक्रियेला ‘इनहाऊस प्रक्रिया’ म्हणत आहेत आणि मतदार यादी सार्वजनिक केली जाणार नाही असे स्पष्टपणे सांगत आहेत.

काँग्रेसमध्ये अध्यक्षपदासाठी मतदानाचा अपवाद

स्वातंत्र्यापूर्वी आणि त्यानंतरही सर्वसाधारणपणे काँग्रेसमध्ये अध्यक्षांची निवड बिनविरोध होत आली आहे. मतदान अपवाद म्हणून आले आहे.

काँग्रेस अध्यक्षपदाची शेवटची निवडणूक 2000 मध्ये झाली होती ज्यात सोनिया गांधींनी जितेंद्र प्रसाद यांचा एकतर्फी लढतीत पराभव केला होता.

सोनिया गांधींना 7,448 प्रतिनिधींची मते मिळाली तर प्रसाद यांना केवळ 94 मते मिळाली. 1997 मध्ये काँग्रेस अध्यक्षपदासाठीही मतदान झाले होते आणि त्यानंतर दोनपेक्षा जास्त उमेदवार उभे होते.

त्या निवडणुकीत सीताराम केसरी यांनी शरद पवार आणि राजेश पायलट या दिग्गजांचा पराभव केला. सीताराम केसरी यांना 6224, पवार यांना 882 आणि पायलट यांना 354 मते मिळाली.

गांधी घराण्याचा 25 वर्षे अध्यक्षपदावर कब्जा 

सोनिया गांधी 1998 मध्ये पहिल्यांदा काँग्रेसच्या अध्यक्षा झाल्या. बिनविरोध 2000 च्या निवडणुकीत 2 वर्षांनंतर त्यांना जितेंद्र प्रसाद यांनी आव्हान दिले होते परंतु त्यांनी एकतर्फी निवडणूक जिंकली.

तेव्हापासून काँग्रेसचे अध्यक्षपद सतत गांधी घराण्याकडे आहे. त्यांनी कधीही कोणत्याही आव्हानाचा सामना केला नाही.

2017 मध्ये सोनिया गांधी यांच्या जागी त्यांचा मुलगा राहुल गांधी अध्यक्षपदी विराजमान झाले होते पण 2019 च्या निवडणुकीत काँग्रेसच्या लाजिरवाण्या पराभवानंतर त्यांनी राजीनामा दिला.

Congress Election Process: काँग्रेस अध्यक्षाची निवड कशी होते, जाणून घ्या संपूर्ण प्रक्रिया

तेव्हापासून सोनिया गांधी हंगामी अध्यक्ष आहेत. यादरम्यान भाजपमध्ये 10 अध्यक्ष बदलले. कुशाभाऊ ठाकरे, बंगारू लक्ष्मण, जना कृष्णमूर्ती, व्यंकय्या नायडू, लालकृष्ण अडवाणी, राजनाथ सिंह, नितीन गडकरी, राजनाथ सिंह, अमित शहा आणि आता जेपी नड्डा ही नावे आहेत जी 1998 पासून आतापर्यंत भाजपचे अध्यक्ष आहेत. दुसरीकडे काँग्रेसमधील सर्वोच्च पद केवळ गांधी घराण्याकडेच राहिले.

काँग्रेसची लगाम गांधी घराण्याकडेच राहणार का?

G-23 या काँग्रेसमधील असंतुष्ट नेत्यांच्या गटाने केवळ काँग्रेसमध्ये संघटनात्मक निवडणुकांच्या मागणीसाठी आवाज उठवला. आता प्रदीर्घ प्रतिक्षेनंतर निवडणुका होणार आहेत, त्यामुळे यावेळी गांधी नसलेले अध्यक्ष होणार असल्याची चर्चा रंगली आहे.

कारण राहुल गांधींना अध्यक्ष व्हायचे नाही अशा स्थितीत गांधी घराण्याच्या जवळच्या नेत्याला ही जबाबदारी मिळू शकते. यासाठी अशोक गेहलोत, मल्लिकार्जुन खरगे अशी नावे पुढे येत आहेत.

मात्र, दोन्ही नेते त्यांच्या उमेदवारीच्या अटकळांना अफवा म्हणत असून राहुल गांधी यांनी अध्यक्ष व्हावे अशी दोघांची इच्छा आहे. यासाठी त्यांचे मन वळविण्याचे प्रयत्न सुरू आहेत.

तर दुसरीकडे शशी थरूर निवडणूक लढवणार असल्याची चर्चा आहे. येत्या एक-दोन आठवड्यात उमेदवारीबाबतचे चित्र स्पष्ट करू, असे त्यांनी सांगितले.

या दोघांनी मिळून काँग्रेस नेत्यांनी अध्यक्षपदाची निवडणूक लढवण्यासाठी पुढे यावे, असे आवाहन केले आहे. राहुल गांधींनी अध्यक्षपदाची सूत्रे स्वीकारली तर त्यांना फारसे आव्हान मिळणार नाही.

मात्र तो तयार झाला नाही तर निवडणूक रंजक होईल. पृथ्वीराज चव्हाण यांच्यासारख्या नेत्यांना ‘कळसूत्री अध्यक्ष’ बनवल्याबद्दल जाहीरपणे आवाज उठवला आहे.

हे देखील वाचा, आवडले तर शेअर करा

• VIVO X Fold S Upcoming Foldable Smartphone | VIVO चा पुढील फोल्डेबल फोन खास एकदम भन्नाट, कॅमेरा आणि बॅटरीचे तपशील झाले लीक 
• Redmi A1 लॉन्चची तारीख जाहीर, या दिवशी होईल लॉन्च
• Motorola Edge 30 Ultra प्रोमो व्हिडिओ लीक, डिझाइन, तपशील व फीचर्स जाणून घ्या
• RTO ऑफिस न जाता ऑनलाईन मिळणार ड्रायव्हिंग लायसन्स, असा अर्ज करा, 7 दिवसात थेट घरी येईल