मराठवाड्यात खरीप हंगामातच नव्हे, तर उन्हाळी हंगामातही सोयाबीन हे प्रमुख पीक ठरत आहे.
सोयाबीनचे क्षेत्र दिवसेंदिवस वाढत आहे. क्षेत्र वाढत असताना सोयाबीन बियाणांच्या तक्रारीही वाढत आहेत. त्यामुळे शेतकऱ्यांचे मोठे नुकसान होत आहे.
तेव्हा शेतकऱ्यांनी घरगुती बियाण्यांवर भर द्यावा, असे आवाहन कृषी विभागाने केले आहे. मात्र घरचे बियाणे वापरताना काय काळजी घ्यावी याची माहितीच नसते.
त्यामुळे प्रत्येक शेतकऱ्यासाठी ही महत्त्वाची बातमी असून पेरणीपूर्वी काळजी घेतल्यास नुकसान टळेल आणि अतिरिक्त खर्चही टाळता येईल.
सध्याच्या महागाईत बियाणांचा वाढता दर आणि अविश्वसनीय उत्पादन यामुळे शेतकऱ्यांसाठी केवळ घरगुती बियाणेच फायदेशीर ठरते. त्यासाठी उगवण क्षमता तपासणे आवश्यक आहे.
त्यानंतर काढलेले सोयाबीन हे स्वच्छ धुऊन घ्यावे लागते. गोणपाटाचा एक तुकडा हा जमिनीवर पसरणे गरजेचे आहे.
शेतकऱ्यांनी सर्वप्रथम बंद पोत्यातील मूठभर धान्य बाहेर काढणे गरजेचे आहे. त्यानंतर सर्व पोत्यांमधील काढलेले धान्य हे एकत्र करुन घ्यावे लागणार आहे.
त्यानंतर काढलेले सोयाबीन हे स्वच्छ धुऊन घ्यावे लागते. गोणपाटाचा एक तुकडा हा जमिनीवर पसरणे गरजेचे आहे.
पोत्यातून बाजूला काढलेल्या धान्यातून 100 दाणे मोजावे आणि दीड ते दोन सेंटीमीटर अंतरावर ओळीत ठेऊन त्याचे तीन नमुने तयार करावे लागणार आहे.
यानंतर बियाणांवर दुसऱ्या गोणपटाचा वापर करवा लागणार आहे. गोणपटाच्या तुकड्याची बियाण्यासकट गुंडाळी करुन ते गोणपाट थंड हवेच्या ठेवावे.
सलग सात दिवसानंतर गोणपाटाची गुंडाळी काढून त्याच्यातील उगवण क्षमता पाहून पेरणी केली तर घरगुती बियाणे फायद्याचे ठरते.
घरगुती बियाणे बनवण्याची प्रक्रिया सोपी असली तरी हा प्रयोग यशस्वी होतो की नाही हेही पाहणे गरजेचे आहे. त्यामुळे या बिया गोणपाटाच्या आधारे साठवल्या जातात.
गोणपाटात गुंडाळलेल्या १०० बियांपैकी ७० बिया उगवल्या तरी पेरणी योग्य मानली जाते. घरच्या बियाणांबाबत परिश्रम असले तरी उत्पादनात वाढ निश्चित मानले जाते.
बियाणे व खतांच्या विक्रीत अनियमितता आढळून आल्यास कृषी विभागाने जिल्हा व तालुकास्तरावर पथके नेमली आहेत.
काही तक्रार असल्यास 8446117500 किंवा 18002334000 या टोल फ्री क्रमांकावर संपर्क साधण्याचे आवाहन कृषी विभागाने केले आहे.