Business Idea : केंद्र सरकार शेतकर्‍यांचे उत्पन्न वाढविण्यासाठी सतत प्रयत्न करत आहे. शेतकऱ्यांना फायदा व्हावा म्हणून सरकारने शेतकऱ्यांसाठी अनेक योजना सुरू केल्या आहेत.
त्याचबरोबर त्या पिकांच्या लागवडीस प्रोत्साहन दिले जात आहे, जेणेकरुन शेतकरी आपले उत्पन्न वाढवू शकतील आणि आनंदी जीवन जगू शकतील.
औषधी गुणधर्मांनी समृद्ध असलेल्या अश्वगंधाची लागवड करून शेतकरी आजच्या काळात मोठ्या प्रमाणात पैसे कमवत आहेत. खर्चापेक्षा कित्येक पटीने कमाई केल्यामुळे, याला कॅश कॉर्प देखील म्हणतात.
आज आम्ही अशा पिकाबद्दल सांगत आहोत, ज्याचा प्रत्येक भाग मौल्यवान आहे. आपण अश्वगंधाच्या लागवडीबद्दल बोलत आहोत. अश्वगंधा लागवड हे तिप्पट फायदेशीर पीक आहे.
अश्वगंधा ही अद्वितीय सुगंध आणि ताकद वाढवण्याची क्षमता असलेली एक वनस्पती आहे. याचे वानस्पतिक नाव विथानिया सोम्निफेरा आहे. अश्वगंधा महिलांसाठी खूप फायदेशीर आहे. तसेच त्यातून बरीच औषधे तयार केली जातात.
हेच कारण आहे की त्याची मागणी नेहमीच कायम राहते. अश्वगंधा फळाच्या बिया, पाने, साल, देठ व मुळे विकली जातात व यास चांगली किंमतही मिळते. अश्वगंधाच्या लागवडीस प्रोत्साहन देण्यासाठी सरकारही योजना राबवित आहे.
अश्वगंधाच्या लागवडीमुळे शेतकरी कमी वेळात अधिक नफा मिळवून श्रीमंत होऊ शकतात. भारतात हरियाणा, राजस्थान, महाराष्ट्र, उत्तर प्रदेश, गुजरात, पंजाब, केरळ, आंध्र प्रदेश आणि जम्मू-काश्मीरमध्ये अश्वगंधाची लागवड केली जाते. खाऱ्या पाण्यातही त्याची लागवड करता येते.
अश्वगंधाच्या मुळाला घोड्यासारखा वास येतो म्हणून तिला अश्वगंधा म्हणतात. अश्वगंधा हे औषधी पीक आहे. बाजारात त्याला नेहमीच मागणी असते.
ही एक झुडूप असलेली वनस्पती आहे. एकदा लागवड केली की अनेक वर्षे उत्पादन मिळते. अश्वगंधाची साल, बिया आणि फळांपासून अनेक प्रकारची औषधे बनवली जातात.
अश्वगंधा लागवडीसाठी हवामान आणि माती
पाऊस सुरू झाल्यावर उन्हाळी हंगामात अश्वगंधाची लागवड केली जाते. चांगल्या पिकासाठी जमिनीत ओलावा आणि कोरडे हवामान असावे.
रब्बी हंगामात पाऊस झाल्यास पीक चांगले येते. 20-35 अंश तापमान आणि 500 ते 750 मिमी पाऊस रोपांच्या चांगल्या वाढीसाठी आवश्यक आहे.
कापणी जानेवारी ते मार्च होती
पेरणीनंतर जानेवारी ते मार्चमध्ये अश्वगंधाची काढणी केली जाते. ते उपटून झाडे मुळापासून वेगळी केली जातात. मुळे लहान तुकडे करतात. बिया आणि कोरडी पाने फळांपासून वेगळी केली जातात.
त्याचे अनेक उपयोगही आहेत. अश्वगंधापासून साधारणपणे 600 ते 800 किलो मुळे आणि 50 किलो बिया मिळतात. आपण अश्वगंधा औषधे बनविणार्‍या कंपन्यांना थेट विकू शकतो.
अश्वगंधा रोपवाटिका तयार करणे
ऑगस्ट व सप्टेंबरच्या पावसानंतर शेत नांगरणी करावी. दोन वेळा मशागतीने नांगरणी केल्यानंतर शेतात पेरणी करावी.
रोपवाटिकेतून पाण्याचा निचरा होण्याची व्यवस्था असावी. शेणखताचा वापर करून बियांची उगवण चांगली होते. रोपवाटिकेसाठी हेक्टरी ५ किलो बियाणे लागते.
सिंचन आणि रोग प्रतिबंधक
साधारणपणे पाऊस पडत असेल तर अश्वगंधा पिकाला सिंचनाची गरज नाही. गरज भासल्यास सिंचन करता येते. शेतातील तण वेळोवेळी काढून टाकावे. अश्वगंधा हे मूळ पीक आहे, त्यामुळे वेळोवेळी खुरपणी व कुदळ करून पीक चांगले येते.
पेरणी दोन प्रकारे केली जाते
अश्वगंधा पिकाची पेरणी दोन प्रकारे केली जाते. पहिली पद्धत रांग पद्धत आहे. यामध्ये रोपापासून रोपापर्यंतचे अंतर 5 सेमी आणि रेषेपासून रेषेपर्यंतचे अंतर 20 सें.मी. दुसरी फवारणी पद्धत पेरणी पद्धतीपेक्षा चांगली आहे.
हलकी नांगरणी वाळूत मिसळून शेतात शिंपडली जाते. प्रति चौरस मीटरमध्ये तीस ते चाळीस झाडे लावली जातात.
उत्पादन आणि कमाई
अश्वगंधा पीक पेरणीनंतर 150 ते 170 दिवसांत तयार होते. पाने सुकायला लागली तर पीक पक्व होऊन तयार झाले आहे असे समजावे. रोप उपटून टाका आणि गुच्छाच्या दोन सेंटीमीटर वरून मुळे कापून वाळवा. फळ तोडून बिया काढा.
एक हेक्टर शेतातून ७-८ क्विंटल ताज्या मुळाचे उत्पादन मिळते, जे सुकल्यावर ३-५ क्विंटल निघते. त्यातून 50-60 किलो बियाणे मिळते.
एका हेक्टरमध्ये अश्वगंधाची अंदाजे किंमत 10,000 रुपये आहे, तर सुमारे 5 क्विंटल मुळे आणि बियांच्या विक्रीतून सुमारे 78,750 रुपये मिळतात.
याचाच अर्थ एक हेक्टर 6 ते 7 महिन्यांत 60,000 रुपयांपेक्षा जास्त उत्पन्न देते अशा प्रकारे ५ हेक्टर शेतजमिनीतून ३ लाख रुपयांचे उत्पन्न मिळू शकते.
तणाव आणि चिंता दूर करण्यात उपयुक्त
ही औषधी वनस्पती आहे. अश्वगंधाला बहुवर्षीय वनस्पती देखील म्हणतात. त्याची फळे, बियाणे आणि झाडाची साल विविध औषधे तयार करण्यासाठी वापरली जातात.
अश्वगंधाच्या मुळाला अश्वासारखा वास येतो म्हणूनच त्याला अश्वगंध असे म्हणतात. सर्व औषधी वनस्पतींपैकी सर्वात प्रसिद्ध वनस्पती आहे.
अश्वगंधा तणाव आणि चिंता दूर करण्यात सर्वात फायदेशीर मानला जातो. पावडर बाजारात सहज उपलब्ध आहे.
